Dudh kashe vadh honar

Question

Anshu Sharma · Answer

पशुंचे दूध उत्पादन वाढवण्यासाठी योग्य पोषण, आरोग्य देखभाल आणि व्यवस्थापन तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करणे आवश्यक आहे. खालील मुद्द्यांमध्ये आपण पाहू की या विविध घटकांचा समन्वय करून दूध उत्पादन कसे वाढवता येईल.

1. पशूंचे योग्य पोषण आणि आहार व्यवस्थापन
पोषण हे दूध उत्पादनात महत्त्वाची भूमिका बजावते. आपल्या पशूंना संतुलित आहार देणे गरजेचे आहे, जो त्यांच्या उर्जेची आणि पोषक तत्वांची गरज पूर्ण करेल. आहारात वेगवेगळ्या प्रकारच्या चाऱ्यांचा आणि पूरक आहारांचा समावेश करणे महत्त्वाचे आहे. पशूंना ऊर्जा-युक्त आहार देणे गरजेचे आहे. मक्याचे, ज्वारीचे, बाजरीचे धान्य ऊर्जादायी असून दूध उत्पादनात मदत करतात. प्रथिनांची गरजही महत्त्वाची आहे. प्रथिनांसाठी सोयाबीन पेंड, शेंगदाण्याची पेंड आणि इतर प्रथिनयुक्त चारा वापरता येतो.
कॅल्शियम, फॉस्फरस आणि जीवनसत्त्वे (A, D, E) देखील दूध उत्पादनासाठी अत्यंत आवश्यक आहेत. मिनरल मिक्स किंवा पूरक आहाराद्वारे हे पोषक घटक दिले जाऊ शकतात. हिरवा चारा (बरसीम, लुसर्न, नेपियर गवत) पोषक असून दूधाच्या गुणवत्तेला चालना देतो. हंगामानुसार साइलेज आणि हाय चाऱ्याचा पर्याय वापरावा.

2. आरोग्य देखभाल आणि लसीकरण
पशूंचे नियमित आरोग्य तपासणी आणि लसीकरण गरजेचे आहे. यामुळे गंभीर रोगांपासून संरक्षण होते व दूध उत्पादन वाढते. परजीवी नियंत्रणासाठी वेळोवेळी डी-वॉर्मिंग आवश्यक आहे. पशुवैद्यकाकडून नियमित तपासणी केल्यास लवकर रोग निदान होऊन योग्य उपचार मिळतो. आरोग्यदायी पशू जास्त दूध देतात आणि त्यांच्या जीवनकाळात वाढ होते.

3. दूध काढण्याच्या योग्य तंत्रिका
दूध काढण्याची वेळ आणि तंत्रिका दूध उत्पादनावर प्रभाव टाकते. नियमित आणि ठराविक वेळेवर दूध काढावे. स्वच्छतेची काळजी घेणे गरजेचे आहे. शक्य असल्यास मिल्किंग मशीन वापरणे फायदेशीर ठरते, कारण ते स्वच्छ आणि प्रभावी असते.

4. पशू व्यवस्थापन आणि आराम
पशूंना स्वच्छ, आरामदायक आणि तणावमुक्त वातावरण द्यावे. उन्हाळ्यात छाया आणि थंड पाणी उपलब्ध करून दिल्यास उष्णता तणाव कमी होतो. मानसिकदृष्ट्या पशूंना तणावमुक्त ठेवण्याचे महत्त्व आहे.

या सर्व उपायांद्वारे दूध उत्पादन वाढवता येईल. योग्य पोषण, आरोग्य देखभाल आणि व्यवस्थापन तंत्रांचा वापर केल्यास अधिकतम नफा मिळू शकतो.