कापूस वाडी साठी

Question

कापूस वाडी साठी

Shaili Singh · Answer

कापूस (कॉटन) शेती ही भारतातील एक महत्त्वाची नगदी पिके आहे, आणि ती योग्य व्यवस्थापनाने चांगला नफा देऊ शकते. कापूस वाडी (कॉटन प्लांटेशन) साठी तयारी, वेळ, आणि देखभाल याबद्दल काही महत्त्वपूर्ण माहिती खाली दिली आहे:

1. हवामान आणि मातीची तयारी:
कापूस पिकाला उबदार हवामान आणि सूर्यप्रकाश आवश्यक असतो.
25°C ते 35°C तापमान कापसाच्या वाढीसाठी उत्तम आहे.
मध्यम ते हलक्या निचरा होणाऱ्या माती (सखल जमीन) कापूस लागवडीसाठी चांगली असते. काळी माती विशेषतः उपयुक्त असते.
मातीची pH पातळी 6 ते 7 दरम्यान असावी.
2. लागवडीची वेळ:
खरीप हंगाम: खरीप हंगामात लागवड पावसाच्या आधी किंवा पावसाच्या सुरुवातीला केली जाते, साधारणतः जून-ऑगस्ट महिन्यांत.
रबी हंगाम: काही ठिकाणी रबी हंगामात सिंचनाच्या सुविधेसह लागवड केली जाते.
3. बियाणांची निवड:
Bt कापूस: भारतात Bt कापसाचे वाण सामान्यत: मोठ्या प्रमाणात लागवड केली जाते कारण ते कीटकनाशकांना प्रतिकारक आहे.
हायब्रिड वाण: उच्च उत्पन्न देणारे हायब्रिड वाण निवडणे फायदेशीर ठरू शकते.
4. बियाण्यांची प्रक्रिया:
लागवडीपूर्वी बियाण्यांची प्रक्रिया करणे आवश्यक आहे. बियाण्यांना बुरशीनाशक आणि कीटकनाशकांमध्ये भिजवून घेतल्यास रोगांचा प्रादुर्भाव कमी होतो.
ट्रायकोडर्मा आणि PSB सारखी जैविक प्रक्रिया करणे फायद्याचे ठरते.
5. आंतरपीक:
कापसाच्या शेतात आंतरपीक पद्धती अवलंबल्यास अतिरिक्त उत्पन्न मिळवता येते. आंतरपीक म्हणून सोयाबीन, उडीद किंवा मूग यांची लागवड करता येते.
6. सिंचन:
पावसाच्या वेळेत कापसाच्या पिकाला विशेष सिंचनाची आवश्यकता नसते. मात्र, पाणी कमी असताना वेळोवेळी सिंचन करणे आवश्यक आहे.
पहिल्या 60 दिवसांत रोपांना पुरेसे पाणी मिळणे गरजेचे आहे.
7. खत व्यवस्थापन:
नायट्रोजन, फॉस्फरस आणि पोटॅशियम (NPK) या आवश्यक अन्नद्रव्यांचा पुरवठा करणे आवश्यक आहे.
40 ते 50 दिवसांनी एकदा खतांचा वापर करा, विशेषतः नायट्रोजनयुक्त खतांचा वापर जास्त करा.
जैविक खतांचा वापर, जसे की कंपोस्ट किंवा शेणखत, जमिनीचा पोत सुधारण्यास मदत करते.
8. किड व रोग व्यवस्थापन:
पिंक बॉलवर्म (गुलाबी बोंड अळी) हे कापसाचे प्रमुख किड आहे. यासाठी फॅरोमोन ट्रॅप आणि BT कापसाची लागवड उपयुक्त ठरते.
सफेद माशी आणि जळीत रोग नियंत्रणासाठी निंबोळी अर्क, इमिडाक्लोप्रिड किंवा थायामेथॉक्सम यांसारख्या कीटकनाशकांचा वापर करावा.
बोंडोवर ठिपके पडणे किंवा गाठीत अळ्या सापडल्यास तत्काळ उपाययोजना करा.
9. तोडणी:
कापसाचे झाड पूर्णत: फुलून आल्यानंतर साधारणपणे 150-180 दिवसांनी तोडणीसाठी तयार होते.
कापूस हाताने तोडणी करणे फायदेशीर ठरते, कारण यामुळे कापसाची गुणवत्ता टिकून राहते.
10. शेतीत आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर:
ड्रिप इरिगेशन किंवा स्प्रिंकलर वापरून पाण्याचा योग्य वापर करता येतो.
याशिवाय शेतात कीड नियंत्रणासाठी जैविक पद्धतींचा वापर अधिक फायदेशीर ठरू शकतो.
कापूस वाडी योग्य व्यवस्थापनाने नफा देणारी ठरू शकते.