गव्हू पिकांसाठी खत व्यवस्थापन

Question

Arjun Sherekar · Accepted Answer

नमस्कार
गव्हाच्या पिकासाठी खत व्यवस्थापनाची माहिती पुढीलप्रमाणे आहे:
➡️ नत्र: गव्हाच्या पिकासाठी नत्राचे खत तीन हप्त्यांमध्ये द्यावे. पहिला हप्ता पेरणीच्या वेळी, दुसरा हप्ता ताटे फुटण्याच्या अवस्थेत आणि तिसरा हप्ता कणसे येण्याच्या अवस्थेत द्यावा.
➡️ स्फुरद: पेरणीच्या वेळी संपूर्ण स्फुरदाचे खत द्यावे.
➡️ पालाश: पेरणीच्या वेळी पालाशाचे खत द्यावे.
➡️ सूक्ष्म अन्नद्रव्ये: गव्हाच्या पिकासाठी झिंक आणि सल्फर यांची आवश्यकता असते. झिंक आणि सल्फरची मात्रा मृदेनुसार कमी-जास्त करावी.
 
गहू खते व्यवस्थापन
बागायती गव्हाच्या पिकासाठी हेक्टरी १० टन चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत दयावे. बागायती गव्हाच्या वेळेवर पेरणीसाठी दर हेक्टरी १२० किलो नत्र, ६० किलो स्फुरद व ४० किलो पालाश दयावे. निम्मे नत्र व संपूर्ण स्फूरद आणि पालाश पेरणीच्यावेळी व उरलेले निम्मे नत्र पेरणीनंतर ३ आठवडयांनी खुरपणी झाल्यावर पहिल्या पाण्याच्या वेळी दयावे. उशिरा केलेल्या पेरणीसाठी हे प्रमाण हेक्टरी ८० किलो नत्र, ४० किलो स्फुरद आणि ४० किलो पालाश इतके दयावे. निम्मे नत्र व स्फूरद आणि पालाश पेरणीच्या वेळी व उरलेले निम्मे नत्र पेरणीनंतर ३ आठवडयांनी दयावे.
िरायत गव्हासाठी पेरणीच्या वेळेस हेक्टरी ४० किलो नत्र आणि २० किलो स्फुरद पेरून दयावे. पीक दाणे भरण्याच्या अवस्थेत असताना २ टक्के युरीयाची फवारणी करावी. पश्चिम महाराष्ट्रातील मैदानी खोल काळया जमिनीवर गव्हाच्या उत्पादनाकरीता पेरणीपूर्वी प्रती हेक्टर १ टन शेणखत देवून गव्हाची पेरणी जोड ओळीत (१५ ते ३० सें.मी.) करून प्रती हेक्टर ७०:३५ नत्र-स्फुरद किलो, युरिया-डीओपी ब्रिकेट मार्फत (२.७ ग्रॅम वजनाची ब्रिकेट) १५ सें.मी. अंतराच्या जोड ओळीत प्रत्येकी ३० सें.मी. अंतरावर १० सें.मी. खोल खोचावी.
पश्चिम महाराष्ट्राच्या मैदानी प्रदेशातील लोहाची कमतरता असणाऱ्या जमिनीमध्ये गव्हाचे अधिक उत्पादन, अर्थिक फायदा व जमिनीतील लोहाची पातळी राखण्यासाठी शिफारशीत अन्नद्रव्यांसोबत (१२०:६०:४० नत्रःस्फुरदःपालाश किलो प्रती हेक्टर अधिक १० टन शेणखत प्रती हेक्टरी, मुरविलेले हिराकस २० किलो प्रती हेक्टरी (१०० किलो शेणखतात १५ दिवस मुरवून) जमिनीतून दयावे.
महाराष्ट्रातील बागायती क्षेत्रात गव्हाचे अधिक उत्पादन मिळविण्यासाठी शिफारशीत अन्नद्रव्यांची मात्रा देऊन २ % १९:१९:१९ नत्र : स्फुरद : पालाश या विद्राव्य खताची किंवा २% डि.ए.पी. या खतांची पेरणीनंतर ५५ आणि ७० दिवसानंतर फवारणी करावी. वेळेवर पेरणीसाठी १२०:६०:४०, तसेच उशीरा पेरणीसाठी ९०:६०:४० नत्रःस्फुरदःपालाश कि./हे. द्यावे. विद्राव्य खत फवारणीसाठी २ % द्रावणाकरीता २०० ग्रॅम १९:१९:१९ किंवा डी.ए.पी.खते १० लिटर पाण्यात मिसळून फवारावे.
पश्चिम महाराष्ट्रातील गव्हाचे उत्पादन लक्ष ४५ चे ५० क्विंटल प्रति हेक्टर साध्य करण्यासाठी जमिनीची सुपिकता कायम ठेवण्यासाठी व संतुलित अन्नद्रव्यांचा पुरवठा करण्यासाठी खालील शेणखतासोबत अथवा शेणखत विरहित उत्पादन उद्दिष्ट समिकरणांचा वापर करावा.
शेणखतासोबत अपेक्षित उत्पादन समीकरण
खतामधून द्यावयाचे नत्र कि./हे. = (७.४२ x अपेक्षित उत्पादन टन/हे) - (०.८८ x जमिनीतील उपलब्ध नत्र कि./हे.) - (२.४५ x शेणखत टन/हे.)
खतामधून द्यावयाचे स्फुरद कि./हे. = (१.७९४ अपेक्षित उत्पादन टन /हे.) - (१.४७ ४ जमिनीतील उपलब्ध स्फुरद कि./हे.) - (०.३३ x शेणखत टन /हे.)
खतामधून द्यावयाचे पालाश कि./हे. = (४.७७ x अपेक्षित उत्पादन टन/हे.) - (०.४७४ जमिनीतील उपलब्ध पालाश कि./हे.) - (०.६५ x शेणखत टन/हे.)
शेणविरहित अपेक्षित उत्पादन समीकरण
खतामधून द्यावयाचे नत्र कि./हे. = (८.०९४ अपेक्षित उत्पादन टन/हे.) - (०.९६ ४ जमिनीतील उपलब्ध नत्र कि./हे.)
खतामधून द्यावयाचे स्फुरद कि./हे. = (२.२६ x अपेक्षित उत्पादन टन/हे.) - (१.८६ - जमिनीतील उपलब्ध स्फुरद कि./हे.)
खतामधून द्यावयाचे पालाश कि./हे. = (५.५४ x अपेक्षित उत्पादन टन/हे.) - (०.५४ ४ जमिनीतील उपलब्ध पालाश कि./हे.)