कपास,धानाची शेती कशी कसराची आणि शेतीला जोड व्यवसाय कोणता कराचा.

Question

Anurag Gupta · Answer

कापूस आणि धान (तांदूळ) या दोन्ही पिकांची शेती यशस्वीपणे करण्यासाठी शास्त्रशुद्ध पद्धतींचा अवलंब करणे आवश्यक आहे. त्याचबरोबर शेतीला जोडव्यवसाय घेतल्यास उत्पन्नाचा स्रोत वाढवून आर्थिक स्थैर्य साधता येते.

1. कापूस शेती कशी करावी:
जमीन निवड: मध्यम काळी, गाळाची किंवा उत्तम निचरा असलेली जमीन कापूस पिकासाठी योग्य असते.
पेरणीचा वेळ: जून ते जुलैच्या सुरुवातीला पेरणी करावी. मान्सूनच्या आगमनानुसार पेरणी ठरवावी.
बियाणे: BT कापूस किंवा देशी वाण वापरावे. प्रतिरोधक वाण वापरल्याने रोग आणि कीटक नियंत्रण करणे सोपे होते.
खत व्यवस्थापन: कापूस पिकाला नत्र (N), स्फुरद (P), आणि पालाश (K) यांची संतुलित मात्रा द्यावी. सेंद्रिय खतांचा वापर करून मातीची गुणवत्ता वाढवावी.
पाणी व्यवस्थापन: कापसाला पाणी जास्त लागते, पण पाणी साचू देऊ नये. ठिबक सिंचनाची पद्धत उत्तम ठरते.
रोग आणि कीटक नियंत्रण: कीटकांसाठी कीडनाशके किंवा जैविक उपायांचा वापर करावा. पिंक बॉलवर्म हा प्रमुख कीटक आहे, त्यासाठी BT वाण उपयुक्त ठरते.
2. धान शेती कशी करावी:
जमीन आणि हवामान: जलद निचरा होणारी गाळमिश्रित जमिनीत धानाचे चांगले उत्पादन होते. उष्ण व दमट हवामान धानासाठी अनुकूल आहे.
पेरणीचा वेळ: जून ते जुलै हा खरीप हंगामातील पेरणीसाठी योग्य आहे. पाणीपुरवठा कमी होईल त्या ठिकाणी रब्बी हंगामात सुद्धा धानाची लागवड करता येते.
नांगरणी: शेतीत चांगली नांगरणी करून सुकलेली तणं आणि कचरा काढून टाकावा.
पाण्याचे व्यवस्थापन: धानाची लागवड पाण्यावर अवलंबून असते, त्यामुळे सातत्याने पाणी द्यावे. SRI पद्धत वापरल्यास पाण्याची बचत होते.
रोग नियंत्रण: धानात भातकिडे, तांबेरा, बॅक्टेरियल ब्लाइट यासारख्या रोगांपासून संरक्षण करण्यासाठी योग्य जैविक किंवा रासायनिक उपाय करावेत.
3. शेतीला जोड व्यवसाय कोणता करावा:
शेतीत उत्पन्न वाढवण्यासाठी विविध जोड व्यवसाय करता येतात. त्यातील काही आहेत:

पशुपालन:

दुग्ध व्यवसाय: गायी किंवा म्हशींचे पालन करून दूध व्यवसाय करणे फायदेशीर ठरू शकते. चारा व्यवस्थापन आणि दुधाच्या प्रक्रिया उत्पादनांमुळे उत्पन्न वाढते.
कोंबडी पालन: अंडी उत्पादनासाठी किंवा मांसासाठी कोंबडीपालन हा चांगला जोड व्यवसाय आहे.

मधमाशी पालन:

मध उत्पादन हा कमी गुंतवणुकीचा व्यवसाय आहे आणि शेतीबरोबरच फायदेशीर ठरतो. यामुळे पीक परागीकरणही सुधारते.

मासे पालन:

जर शेतात तलाव किंवा पाण्याचे स्रोत असतील, तर माशांचे पालन हा उत्कृष्ट जोड व्यवसाय ठरतो. माशांचे पालन करून बाजारपेठेत विक्री करणे फायदेशीर असते.

फळबाग लागवड:

मुख्य पिकांबरोबरच फळबागेची लागवड करणे, जसे की पपई, केळी, आंबा, लिंबू, हे चांगले उत्पन्न देणारे व्यवसाय आहेत.

कुक्कुटपालन (बकरी पालन):

शेळी पालन हा कमी गुंतवणुकीचा आणि कमी देखभालीचा व्यवसाय आहे. मांस आणि दूधासाठी शेळीपालन चांगले उत्पन्न देऊ शकते.

कुक्कुटपालन:

मांसासाठी कुक्कुटपालन करणे हे ग्रामीण भागात लोकप्रिय आहे, आणि कमी गुंतवणूक आणि वेगवान परताव्याने ते फायदेशीर ठरते.

4. सेंद्रिय शेती:
सेंद्रिय शेती हा एक नवीन आणि मागणी असलेला व्यवसाय आहे. सेंद्रिय पद्धतीने पिकवलेली धान्ये, भाज्या यांना चांगला बाजारभाव मिळतो.